Hamile Çalışanların Hakları

  

 

 Ülkemizde 2014 yılı TUİK verilerine göre toplam nüfusumuzun %49’8’ini kadınlar oluşturmakta, hane halkı İşgücü İstatistikleri Nisan 2014 verilerine göre ise kadınlar ülkedeki toplam istihdamın 30,2'sini oluştururken, işgücüne katılma oranları yüzde 30,7 olarak gerçekleşmektedir.

 

 

 

Yine çarpıcı bir veri NKA sonuçlarına göre 2011 yılında, işgücündeki kadınların %35,6’sı, işgücünde olmayan kadınların %52,8’i 3 ve daha fazla çocuk doğurmuştur.

 

Çalışma hayatında kadınlar istihdam gücü olarak önemli bir yer tutmakta özellikle son yıllarda ülke gündemini meşgul eden konulardan bir halinde gelmiş olan ülke genç nüfusunun sürdürülebilir artışının sağlanması amacıyla üretilen politikalar ile çalışan kadının doğum oranının artırılması hedeflenmektedir.  

 

Peki, ülkemizde çalışan kadınlara yönelik gebelik ve doğum sürecinde ne gibi haklar tanınmakta ve pozitif ayrıma tabi tutulmaktadırlar.

 

İş kanunumuzun 74. Maddesinde kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılamazlar ve çoğul gebelik halinde doğumdan önce ki sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. 

 

Doktor raporu ile bu süreler hamile çalışanın sağlık durumuna ve yaptığın işin niteliği göz önüne alınarak artırılabilmekte ve yine doktor raporu ile hamile çalışan isterse doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışabilmektedir. Çalışılan bu süreler doğum sonrasındaki rapora dâhil edilebilir. 

 

Erken doğum halinde doğum öncesi kullanamadığı süreleri doğum sonrasına eklenerek kullandırılır ve yaptığı işin niteliği göz önüne alınarak bu süreler doktor raporu ile artırılabilmektedir.

 

Hamile çalışanın periyodik olarak doktor kontrolüne gitmesi için kendisine izin verilir ve bu süreler normal çalıma süresinden sayılır. Doktor raporuyla gerekli görülürse hamile çalışanın yaptığı işin niteliği göz önüne alınarak sağlığına uygun işlerde çalıştırılması gerekmektedir.

 

Doğum öncesi ve sonrasında verilen toplam on altı haftalık rapor süresinin tamamlanması halinde çalışanın isteği üzerine altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Ancak bu süreler yıllık izin hesabında dikkate alınmaz.

 

Kadın çalışana bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi şartlarda kullanılacağını işçi kendisi belirlemekte ve bu sürelerin normal çalışma süresinden sayılacağı açıkça belirtilmiştir.

 

28737 Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik’ te  Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamaz yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasak olup bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılamaz.

 

Gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir, gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi yerinde olacaktır aksi takdirde çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre ve işlerde çalıştırılamayacaktır.

 

Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

 

 

 

Rapor (Analık) parasının hesaplanması 

 

Doğum sonrası çalışılmayan on altı haftalık sürenin parasını SGK öder bu tutar dışında ayrıca işverenin ödeme yapmak zorunda değildir. Rapor parası hesaplanması ayakta tedavilerde iş göremezlik ödeneği toplam (2/3), doğum için yatarak tedavilerde iş göremezlik ödeneği toplam (1/2)’si ödenmektedir.

 

Doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi yatırılmış olmak şartı ile doğum öncesi ve sonrası kullanılan toplam on altı hafta süre 112 gün olarak değerlendirilmekte, çoğul gebelik halinde ise 136 güne çıkmaktadır. Son üç aylık brüt ücretinizin toplamını doksana bölerek günlük tutar belirlenmekte ve rapor gün sürenizin çarpımı ile oranlanarak bulunmaktadır.

 

Asgari ücret aldığımızı varsayarak örnek bir hesaplama yapalım;

 

(Aylık Brüt Ücret) 1.201,50 * (Üç aylık)3 = 3.613,50(Üç aylık toplam brüt)

 

3.613,50/90=40,15TL (Analık parası ödeneğine esas günlük kazanç)

 

Rapor süresi= 112 Gün

 

Ayakta tedavilerde iş göremezlik ödeneği (2/3)=112 * 40,15=4.496,80 2/3’ü=2.997,86-TL

 

Yatarak tedavilerde iş göremezlik ödeneği (1/2)=112 * 40,15=4.496,80 2/3’ü=2.248,40-TL

 

 

 

Emzirme Yardımı (Süt parası) nasıl alınır

 

Emzirme ödeneği halk arasında yaygın tabirle süt parası 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 16. Md. üçüncü fıkrası gereğince analık sigortasından sigortalı kadına veya sigortalı olmayan kadının doğum yapması halinde sigortalı eşe, çocuğun yaşaması şartıyla başvuru üzerine 2015 yılı için 112,00-TL ödenir. Ancak son bir yıl içerisinde 120 gün kısa vadeli sigorta primi yatırılmış olmak şartı aranmakta ve beş yıl zaman aşımı süresi bulunmaktadır.

 

 

 

Yeni Doğan Çocuğa Devlet Teşviki 

 

Türk vatandaşlarına, canlı doğan birinci çocuğu için 300 TL, ikinci çocuğu için 400 TL, üçüncü ve sonraki çocukları için 600 TL doğum yardımı yapılır. Bu yardım Türk vatandaşı olan anne veya babaya, her ikisi de Türk vatandaşı ise anneye yapılır. Doğum yardımı, Bakanlıkça belirlenen zorunlu hallerde babaya ödenebilir. Doğum yardımı ödenmesinde Kimlik Paylaşımı Sisteminde yer alan nüfus kayıtları esas alınır. Bu kapsamda yapılan ödemeler, Bakanlık bütçesine bu amaçla konulan ödenekten karşılanır. Bu fıkrada belirtilen tutarları artırmaya Bakanlık ile Maliye Bakanlığı müştereken yetkilidir.

 Kamu kurum ve kuruluşlarında istihdam edilen işçilerden, kapsamında bulundukları bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre işçinin kendisi veya eşinin doğum yapması nedeniyle işçiye bir ödeme yapılması kararlaştırılmış olanlara, kararlaştırılan tutarın bu madde uyarınca yapılacak ödeme tutarından daha az olması halinde sadece aradaki fark ödenir. Kararlaştırılan tutarın bu maddeye göre yapılacak ödeme tutarından daha fazla olması halinde ise bu maddeye göre ödeme yapılmaz.

 

 

Yılmaz Uyar

 

İnsan Kaynakları Uzm. Bilirkişi